3 In een nieuwe vergadering doet nummer 1 een laatste poging om op de rede van de apen in te spelen maar nummer 5 speelt in op hun angsten en wint. Nummer 1 stelt dan voor om eerst van een kleine groep de staarten af te kappen zodat iedereen kan zien wat er gebeurt. Hij biedt zichzelf als vrijwilliger aan. De Nummervijfianen vrezen echter om dan het hele apendom tegen zich te krijgen en blijven vasthouden aan het plan om alle staarten in een keer af te hakken. Men besluit meteen tot een datum: de derde dag na de resolutie. De kermismensen besluiten z.s.m. naar het apenland te reizen om te redden wat er te redden valt. Men organiseert dat de apen op een groot veld verschillende cirkels vormen. Iedere aap krijgt een hakmes, een houtblokje en een pikpleister. Op het gegeven sein leggen alle apen de staarten op het blok, op het volgende sein heffen zij het mes en op het derde sein hakken zij de staart af. De hoge apen staan op een verhoging in de buurt, zien wat de apen zichzelf aandoen en horen welke kreten van pijn zij uitstoten. Veel apen bloeden dood of worden in de chaos vertrapt. De Nummervijfianen trekken zich terug, de Nummereenianen proberen te helpen wat ze kunnen. De kermisartiesten komen aan en nemen de Nummervijfianen gevangen om te kunnen gebruiken tijdens hun werk. Nummer 17 valt flauw en slaapt drie dagen en nachten. Als hij wakker wordt, ziet hij zijn vrouw en zijn zwangere dienstmaagd en wordt woest. Personages Verteller De verteller is een slimme en laconieke man. Hij is eerder een man van de gedachte dan van het gevoel want hij denkt erg lang na voordat hij iemand zal redden en dan is het te laat. Als het echter om de verdiensten van zijn vrouw en de dienstmeid gaat, is hij duidelijk een man van zijn gevoel: hij heeft hen voor hun uiterlijk, i.h.b. het mooie lichaam van de dienstmeid bekoort hem, en niet voor hun karakter o.i.d. Als de dienstmaagd in een aap veranderd is, wil hij niet door haar geliefkoosd worden en zijn oudere en lelijke vrouw heeft hij al lang ingeruild voor de dienstmaagd. Als hij van diefstal en moord beschuldigd wordt, ziet hij meteen in dat dit uit de hand zal lopen en hij gaat ervandoor. Hij maakt zich niet echt druk om de situatie, dat hij zijn bezittingen e.d. moet achterlaten, maar is meteen bezig met het zoeken van een andere plek om te leven. Leven tussen de apen vindt hij ook niet ingewikkeld. Hij vertelt er rustig en opgeruimd over en kan vaak de humor van een situatie inzien en die goed beschrijven. Hij haalt ook geintjes uit met de lezer. Uiteindelijk weet je echter niet zo veel over de hoofdpersoon omdat alles een droom blijkt te zijn en misschien had hij in de droom wel een heel ander karakter dan in het echt. Zijn gevoelens over de dienstmeid en zijn vrouw zijn echter wel hetzelfde. Aap Nummer 1 Aap Nummer 1 is natuurkundige en verstandig, sociaal en aaplievend. Hij wil wel dat de apen tot de mensen zullen behoren maar hij vindt het innerlijk en innerlijke veranderingen belangrijker dan het uiterlijk. Hij wil de apen behoeden voor een misstap die hij meteen ziet aankomen. De enige fout die hij maakt, is dat hij denkt gebruik te kunnen maken van de domheid van de apinnen en deze fout gaat tegen hem werken. Maar zelfs als alles verloren is, als bijna iedereen zich tegen hem keert en er wordt besloten tot een algehele afhakking, offert hij zichzelf op door zichzelf als proefpersoon aan te bieden. En als het leed is geschied, probeert hij zo veel mogelijk apen te verzorgen en te redden. Aap Nummer 5 Aap Nummer 5 is het tegenovergestelde van Aap Nummer 1: hij is alleen uit op eigenbelang, in dit geval het verkrijgen Pagina 3 van 7
5 van het kiezersvee door misleidende statistieken. De rol van de propaganda. Dat je de vrouwen op je hand moet hebben en hun bijzondere 'logica' moet weten te bespelen.' (voorwoord door Gerrit Komrij) Motieven Schrijven De verteller ontmoet op een gegeven moment een broodschrijver: een aap die niet schrijft uit een verheven en onbaatzuchtig gevoel zoals de menselijke schrijvers maar een die schrijft omdat hij ervan leven moet. Dat betekent: hoe meer gedoe in het land, des te meer hij te schrijven heeft en er te verdienen valt. Hij schrijft in opdracht over alles en schrijft lofdichten op en hekeldichten tegen dezelfde persoon. Hij hoopt snel mens te worden en de andere mensen dan nog beter te kunnen bedriegen. De schrijver bespot hier zijn eigen beroep want ook Paape was een broodschrijver en schreef om die reden onder pseudoniem. Vrouwonvriendelijkheid De verteller heeft geen hoge dunk van de vrouwen in zijn omgeving of van de (aap)vrouwen in het algemeen: 'Als Schasz was Paape onbewimpeld misogyn, terwijl hij als zichzelf juist op de bres stond voor broeder- en zusterschap, gelijke rechten voor vrouwen bepleitte en lezeressen ideeën voor actie aan de hand deed.' (Altena 2016) Zijn eigen vrouw heeft afgedaan omdat ze oud en dus lelijk is en om die reden is hij iets begonnen met zijn dienstmeid, maar als zij in een apin veranderd is, laat hij onomwonden weten dat hij nooit in haar ziel en alleen in haar lichaam geïnteresseerd geweest is. Een ander probleem is haar zwangerschap dus misschien komt haar verdrinking hem wel goed uit. De apinnen begrijpen vervolgens het woord 'staart' verkeerd en denken dat het om de dubbelzinnige staart gaat. Die willen zij niet kwijt vanwege de voortplanting maar uit de reactie van hun echtgenoten valt op te maken dat de apinnen hier niet alleen onlogisch denken maar ook seksbelust zijn. Imaginaire reis Enkele zeer bekende voorbeelden van imaginaire reisverhalen zijn 'Robinson Crusoe' van Daniel Defoe en 'Gullivers reizen' van Jonathan Swift. 'Reize door het Aapenland' is ook een imaginair reisverhaal want er is sprake van een denkbeeldig land, het Apenland, en een nar op de troon: de verteller/nummer 17 die als mens en dus als belangrijk iemand wordt binnen gehaald. De vrouwen/apinnen deugen niet en de apen hebben geen namen maar nummers. De apen staan symbool voor de mens als aangeklede aap die het uiterlijk boven het innerlijk - de rede - verkiezen en de auteur spaart zichzelf niet, bijvoorbeeld met zijn sarcastische opmerkingen over censuur. Motto Het boek heeft geen motto of opdracht maar wel een 'Voorberigt' waarin de schrijver aankondigt dat hij na lang stil zitten - het is acht jaar geleden dat er iets van hem uitkwam - een satire heeft geschreven 'ter lering en vermaak'. Hij voegt zich hiermee in de traditie van Horatius, die aanraadde om het nuttige en het aangename te combineren. Als de mensen open staan voor zijn les, kunnen ze iets leren van de apen die normaal gesproken juist voor onverstandig doorgaan. Trivia 'schas' of 'schasz' is in het Duits het woord voor 'Darmwind', een 'scheet'. Het woord dient ook om een negatief oordeel mee uit te drukken over kunst, wetenschap en politiek. Titelverklaring De hoofdpersoon reist door een imaginair apenland. Pagina 5 van 7
Reize Door Het Aapenland Pdf Download
6 Structuur & perspectief Het verhaal is verdeeld in 35 genummerde hoofdstukken met titels, er is ook een inhoudsopgave. Het verhaal wordt chronologisch verteld. Er is sprake van een ik-verteller, maar die treedt op als een alwetende verteller omdat hij informatie heeft die hij niet kan bezitten. Decor Het verhaal speelt zich af in een imaginair apenland waar de hoofdpersoon terechtkomt door een hele tijd alsmaar rechtdoor te lopen, het lijkt of hij aan het einde van de wereld is. Hij woont in een dorp maar moet dat ontvluchten en besluit om zijn vaderland te verlaten. Het apenland bestaat uit een woud en het is er vrij idyllisch: er is een ruisend beekje en er vallen lekkere vruchten te plukken. Het verhaal speelt zich af in de achttiende eeuw: mensen kunnen zelf besluiten een dorpsgenoot te straffen, geloven nog in draken en reizen kermissen door het land met apen en beren als attractie. De vertelde tijd is een droom van drie dagen maar in die dromen gaan waarschijnlijk wat meer dagen voorbij: er is sprake van een zomernamiddag en op een gegeven moment is het vlak voor Kerstmis. De afhakking vindt drie dagen na de resolutie plaats. Stijl 'Gerrit Paape is een geweldig vakman. Hij beheerst de kneepjes van escalatie en suspense, hij weet hoe je iemand definitief omlegt, hij kent de kracht van het doen alsof je neus bloedt. Hij is, in de heersende mode van Sterne en Jean Paul, de alwetende verteller, stoorzender en aanjager tegelijk. Onevenredig lange zijsprongen en korte uitroeptekens, alles kan. Een spontane oorvijg uitdelen, de niets-wetende verteller uithangen, zichzelf beentje lichten, het hoort er allemaal bij.' (voorwoord van Gerrit Komrij) Slotzin Ik keen naar de rimpels en het geele vel van mijn Vrouw; naar den dikken buik van mijn Dienstmaagd, en viel andermaal in een raazerbij, die nog erger was. Beoordeling Als je een titel uit de literatuurgeschiedenis moet kiezen en je mag een titel uit de achttiende eeuw kiezen, dan is dit echt een aanrader. Het is actueel, makkelijk te lezen en heeft een niet heel makkelijke diepere laag die wel erg leuk is om te onderzoeken. Combineer dit boek op je lijst met een modern boek over politiek, bijvoorbeeld 'Morten' van Anna Levander. Recensies "'Als ik 'voorwoord' zie staan denk ik meestal: hier moet een lijk worden opgewarmd. Iemand komt je vertellen hoe onmisbaar een boek is, hoe weergaloos een bundel, hoe verwaarloosd een vondeling - waar je als lezer dus nooit zelf op zou zijn gekomen. Schrijver van het voorwoord helpt een handje. Het voorwoord als betweterij. Dit voorwoord is een liefdesverklaring.' (voorwoord door Gerrit Komrij)" "De bloggers van de late 18de eeuw schreven hun vingers blauw aan schimpscheuten en satire. Niet alles is nog zo herkenbaar als Reize door het Aapenland. " Pagina 6 van 7
1 Reize door het aapenland (onder pseudoniem J.A. Schasz) Gerrit Paape Editie P.J. Buijnsters bron J.A. Schasz, Reize door het aapenland (ed. P.J. Buijnsters). W.J. Thieme, Zutphen 1972 Zie voor verantwoording: dbnl / P.J. Buijnsters 2ff7e9595c
Comments